Από το Θανάση Παπαναστασίου 5 dan

Φίλε Σωτήρη

πραγματικά εμπνεύστηκα από τα γραπτά σου. Είναι τροφή για σκέψη. Πιστεύω ότι εκφράζεις με λόγια ένα μεγάλο μέρος από αυτά που πιστεύω για τη διδασκαλία.

Ξεκινώντας από το τελευταίο που γράφεις, για τη σχέση εμπορικής επιτυχίας, επιχειρηματικότητας και της ρομαντικής-αρχικής μας προσέγγισης στις πολεμικές τέχνες, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σου μερικές σκέψεις μου.

Η εμπορική επιτυχία είναι συνάρτηση πολλών συνιστωσών (καλή διαφήμιση, γνώση, στάση, επαγγελματισμός, διασυνδέσεις, τις περισσότερες φορές δημιουργία μιας φήμης κ.α.)

Θα ήμουν κακός δάσκαλος (σύμφωνα με τον προσωπικό τρόπο που ορίζω την ιδιότητα και τα χαρακτηριστικά του δασκάλου) αν την επιδίωκα, χάνοντας την ουσία. Την προσωπική επαφή και διδασκαλία.

Οι μαθητές έχουν ανάγκες ανασφάλειες και φόβους. (να μάθουν να αμύνονται, να γυμναστούν, να μπορούν να τους δέρνουν όλους, να γίνουν Bruce Lee!! κ.λ.π.), Γι αυτό έρχονται να μάθουν πολεμικές τέχνες. Οι αρχάριοι κουβαλάνε την ανασφάλεια αλλά και τον ενθουσιασμό του καινούριου. Άλλοι έχουν την τάση να αποδέχονται τον εκπαιδευτή χωρίς ερωτήσεις , άλλοι ρωτάνε με καλή διάθεση, άλλοι με τάση υποτίμησης ή κριτικής, γι’ αυτό που δεν μπορούν να καταλάβουν. Ταπεινός ο δάσκαλος μεν, αλλά δεν διασφαλίζεται ότι έρχεται ταπεινός και ο μαθητής. Οπότε εκεί ξεκινά η δουλειά του δασκάλου.

Τι είναι όμως αυτό που ορίζει τη θέση του δασκάλου;

Θεωρώ ότι είναι κάτι περισσότερο εξευγενισμένο, αλλά απλό.

Αυτή και μόνο η επιλογή τον φέρνει μερικά βήματα πιο μπροστά από τους μαθητές του. Δεν τίθεται θέμα ανώτερου ή κατώτερου. Εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου. Ο δάσκαλος είναι θέση ευθύνης, όχι εξουσίας. (Όλα τα υπόλοιπα είναι εξωτερικά χαρακτηριστικά. Η ικανότητα, η μέθοδος, το σύστημα.)

Φίλε Σωτήρη, επειδή η ανάληψη της ευθύνης στη διδασκαλία είναι προσωπική υπόθεση , επέτρεψε μου  να δώσω μια προσωπική απάντηση σ’ αυτό που εγώ βιώνω και αναπαράγω στην διδασκαλία στο dojo της Θεσσαλονίκης.

Στους μαθητές που έχουμε μερικά χρόνια κοινής πορείας, είμαι δάσκαλος και φίλος. Περισσότερο νοιώθω ότι είμαστε συνοδοιπόροι. Θέλω να πιστεύω ότι το ίδιο νοιώθουν κι οι μαθητές.

Στους αρχάριους, στόχος μου είναι να τους εκπαιδεύσω σταδιακά να ανακαλύψουν τον τρόπο να μαθαίνουν και να ερευνούν. Να βρούνε το δικό τους δρόμο, και στη συνέχεια να έχουν την δυνατότητα να προχωρήσουν μπροστά χωρίς απαραίτητα την δική μου παρουσία. Το αν θα γίνουν κι αυτοί συνοδοιπόροι αποτελεί προσωπική  επιλογή.

Οι μαθητές, όπως γνωρίζεις, δεν έρχονται κατά παραγγελία. Άλλοι έχουν ωριμότητα και εμπειρία, άλλοι κουβαλούν την ανωριμότητα, την αγνότητά και την επιθυμία τους  να ανακαλύψουν «κάτι», άλλοι έρχονται σαν λευκά χαρτιά, άλλοι με διάφορες προκαταλήψεις και παγιωμένες ιδέες επί παντός επιστητού. Ο καθένας είναι διαφορετικός. (ευτυχώς!)

Οπότε πρέπει να επιλέξω αρχικά ποιος είναι ο κατάλληλος τρόπος προσέλκυσης.

1.      Προσελκύω μόνο όσους έχουν την ωριμότητα να καταλάβουν εξ αρχής και να εκτιμήσουν τον δάσκαλο-ερευνητή-συνοδοιπόρο;

ή

2.      Βοηθώ να αφυπνιστούν όσοι εν δυνάμει μπορούν να ωριμάσουν μέσα από την διαδικασία και να εκτιμήσουν αργότερα τον δάσκαλο-ερευνητή-συνοδοιπόρο;

Αρχικά τους καλώ όλους. Ελάτε όπως είστε όπως έλεγε και ο μακαρίτης ο Χριστόδουλος. Και μαζεύονται διάφοροι ενδιαφέροντες τύποι και τύπισσες .

Από αυτούς, οι ώριμοι άνθρωποι, που έρχονται να μάθουν πολεμικές τέχνες, αποτελούν ευλογία για το dojo. Κουβαλούν την ωριμότητα, αλλά και τις γνώσεις τους, συνεισφέροντας στην εκπαίδευση από τη δική τους πλευρά. Έτσι μαθαίνουμε όλοι. Και ο δάσκαλος και οι μαθητές.

Στους εν δυνάμει ώριμους, ανήκουν οι περισσότεροι από τους μαθητές. Αυτό δεν τους καθιστά κατώτερους. Αντίθετα τους καθιστά δυναμικό στοιχείο στο dojo. Η ευκαιρία της εκπαίδευσής τους με κάνει ευτυχή. Γι αυτό οι μαθητές μου είναι και φίλοι μου. Ίσως δεν είναι και πολύ ώριμοι, αλλά ούτε κι εγώ είμαι (γιατί να το κρύψωμεν άλλωστε?). Περνάμε καλά, προπονούμαστε, μαθαίνουμε, παίζουμε, γελάμε, κλαίμε, πειραματιζόμαστε, παντρευόμαστε, κάνουμε παιδιά (μερικοί κάνουμε κορίτσια), μεγαλώνουμε μαζί. Δεν είναι κανένας αναλώσιμος.

Αν το κλίμα στο dojo είναι τέτοιο, ακόμα και ο πιο δύσκολος ελεύθερος αγώνας δεν είναι αναπαραγωγή βίας αλλά ένα ακόμα μάθημα.

Στην πορεία αυτή συνειδητοποίησα ότι, για να πετύχει το μοντέλο αυτό, έχει μερικά συστατικά. Δεν τα βρήκα όλα. Ακόμα ψάχνω. Είναι το νόμισμα που πληρώνω προσωπικά, για να πετύχω την ποιότητα που επιθυμώ. (Δεν σημαίνει ότι για κάποιον άλλο θα είναι τα ίδια.)

1.      Χρειάζεται χρόνος με τον καθένα από τους μαθητές (που σημαίνει, κατ’ αναλογία, λίγοι μαθητές)

2.      Χρειάζεται εργατικότητα για βελτίωση στις πολεμικές τέχνες (που σημαίνει πολύς ιδρώτας, χρόνος, ενέργεια, ανοικτό μυαλό, έρευνα, πειραματισμός και δουλειά)

3.      Χρειάζεται να υποστηρίζεις οικονομικά το καράτε και το dojo σου, για να μην εξαρτάσαι από τους μαθητές. Το κέρδος είναι να είσαι ελεύθερος, να μην συμβιβάζεσαι στην ποιότητα και τις επιλογές σου. (που σημαίνει να έχεις κανονική δουλειά, 6:30 π.μ. πρωινή έγερση, ασταμάτητο τρέξιμο μέχρι αργά το βράδυ εντός και εκτός οικογένειας, καθόλου χρόνος για όλα αυτά που κάνουν οι φυσιολογικοί άνθρωποι)

4.      Χρειάζεται προσωπική βελτίωση (που σημαίνει ειλικρίνεια και καθαρή ματιά προς τα μέσα, έστω κι αν έχεις φόβο και πάθος)

5.      Χρειάζεται να τιμάς την θέση σου (που σημαίνει να μην επιβουλεύεσαι την εξουσία που διατείνεσαι, για να ικανοποιήσεις τα πάθη σου)

6.      Χρειάζεται να δέχεσαι την κριτική (που σημαίνει να τα ακούς από το διευθυντή σου, τη γυναίκα σου, τα παιδιά σου, τους μαθητές σου, τους γονείς σου, τους φίλους σου κ.α.)

7.      Χρειάζεται να παίρνεις αποφάσεις και να κρατάς ισορροπία ακόμα κι αν είναι δύσκολο και σε ξεβολεύει (που σημαίνει ότι η κριτική σε βάζει να σκεφτείς, αλλά την απόφαση για την στάση και την πράξη σου, την παίρνεις ο ίδιος.)

8.      Χρειάζεται να εκτιμάς αυτό που δίνεις αλλά και αυτό που παίρνεις. (με ευγνωμοσύνη, χωρίς να το υποτιμάς)

9.      Τέλος χρειάζεται αυτό που διδάσκεις να το κάνεις ο ίδιος πράξη (που σημαίνει να δίνεις το παράδειγμα. Όχι με προσποίηση αλλά με προσπάθεια και δουλειά)

Από την μέχρι τώρα εμπειρία μου, αλλά και από το χρόνο και την ενέργεια που βάζω στη διδασκαλία και την έρευνα, εκτιμώ ότι μπορώ να είμαι εκπαιδευτής σε ένα πεπερασμένο σύνολο μαθητών. Ίσως δεν εξασφαλίζει την εμπορική επιτυχία. Μου δίνει όμως την χαρά να γνωρίζω τους μαθητές μου. Θα ήθελα να γεράσω μαζί τους γιατί είναι ενδιαφέροντες, ανθρώπινοι, και διδάσκομαι από αυτούς. Αν θέλω να με λένε sensei είναι γιατί μου θυμίζουν το ρόλο μου και την ευθύνη μου. Κι αυτό απαιτεί ενηλικίωση.

Το τίμημα για την ενηλικίωση το πληρώνουν όλοι όσοι ενηλικιώνονται. Δεν γνωρίζω ποιο είναι αυτό για τον καθένα. Άλλος έχει να γιατρέψει πληγές, άλλος να ξεπεράσει την ανασφάλεια της ελεύθερης επιλογής και της ευθύνης, άλλος να ψάχνει για λύσεις. Ο καθ’ ένας μας, τις επιλογές του, τις πληρώνει και τις πληρώνεται.

Ποιο είναι το τίμημα για μένα; Ρώτα με αν ήταν εύκολα όταν ήρθα στη Θεσσαλονίκη, ρώτα με αν είχα δουλειά, ρώτα με αν σήμερα είναι αρκετός ο χρόνος που περνάω με τη γυναίκα και τα παιδιά μου, ρώτα με πόσο κοιμάμαι, ρώτα με αν κάνω πάντα προπόνηση ξεκούραστος……..

Φίλε μου Σωτήρη, με το χέρι στην καρδιά σου γράφω ότι, το αποτέλεσμα αξίζει τον κόπο. Πιστεύω ότι είναι εφικτό και εξαιρετικά ενδιαφέρον. Για τους άλλους και για μένα.

Συγχώρεσέ με αν οι απαντήσεις μου είναι αρκετά προσωπικές. Δεν ξέρω αν στοιχειοθετούν επιχειρηματολογία. Πιθανόν όχι. Είναι όμως αυτά που κουβαλάω στην καρδιά μου για τη διδασκαλία. Άλλωστε, η διδασκαλία είναι προσωπική υπόθεση. Τι λες;