Από το Σωτήρη Φωτόπουλο 5 dan

 Σήμερα, όλοι οι καρατέκα θα γράψουμε έκθεση. Ορίστε το θέμα:

«Η θεμελιώδης πηγή πληροφορίας στα παραδοσιακά συστήματα καράτε είναι τα kata. Η σύλληψη είναι απλή: Παλιοί δάσκαλοι, συμπυκνώνουν σε μια φόρμα τον τρόπο που μάχονται, κωδικοποιώντας κίνηση και τεχνικές. Η συνειδητή επανάληψη και εξάσκηση σε κάποιο kata, αποκαλύπτει την αρχή κίνησης στον ασκούμενο, κάτι το οποίο είναι αρκετό για να αποκτηθεί μαχητική δεξιότητα.

Σωστό ή λάθος, και γιατί?»

Η παραπάνω παράγραφος, εκτός από ένα συγγραφικό ευφυολόγημα, φέρνει αντιμέτωπους δύο τρόπους σκέψης.

Από την μια η παραδοσιακή εκπαίδευση στις πολεμικές τέχνες, όπως την γνωρίσαμε εμείς, στην οποία δεν υπάρχει χώρος για τέτοιες ερωτήσεις. Η απόλυτα βιωματική προσέγγισή της (‘σκάσε και κολύμπα’) ορίζει ότι οποιαδήποτε αμφιβολία σημαίνει αυτόματα ανεπάρκεια. (Δεν μπορείς να αμφιβάλλεις γιατί αυτό σημαίνει ότι απλώς δεν μελέτησες αρκετά για να διαπιστώσεις το λάθος σου).

Ας μην κρίνουμε, σε αυτή τη φάση, τον παραπάνω συλλογισμό. Παρατηρούμε όμως ότι αντιτίθεται σε έναν πιο οικείο σε εμάς τρόπο σκέψης, σύμφωνα με τον οποίο, καμμία άποψη δεν απορίπτεται εξ’αρχής, εάν συνοδεύεται από προσπάθεια τεκμηρίωσης.

Προσφέροντας τις σκέψεις μου ‘στην βάσανο της κριτικής σας’, λέω να ακολουθήσω τον συλλογισμό μου σχετικά με τα kata, τεκμηριώνοντάς τον, για να δούμε που θα μας βγάλει.

-          Άποψή μου είναι ότι η χρήση αυτούσιων τεχνικών από τα kata δεν ‘δουλεύουν’ σε εμπλοκή. Στα 22 χρόνια που μελετώ τις τέχνες δεν έχω εντοπίσει αναμέτρηση όπου να αναγνώρισα καθαρά τμήματα από kata (Αντίθετα στην πυγμαχία ή kick θα δείτε τεχνικές στον αγώνα όπου προέρχονται αυτούσιες από προπονήσεις).

Σε οποιοδήποτε άθλημα επαφής παρατηρείς θέσεις ή κινήσεις φυσικές, που δουλεύουν στην πράξη, και διαφέρουν από των kata, πχ:

-          Η μαχητική θέση των χεριών προστατεύει σημαντικούς στόχους στο σώμα όπως πρόσωπο, θώρακας. Το πηγούνι χαμηλώνει, οι ώμοι ανασηκώνονται ελαφρά ‘κρύβοντας’ λαιμό και πρόσωπο (Σύγκρινε με θέσεις yoi, hasso kamae, chudan kamae κλπ).

-          Τα πόδια κατά την κίνηση πατούν στην μπάλα του ποδιού (σπάνια ακουμπά όλο το πέλμα στο έδαφος γιατί χάνει σε εκρηκτικότητα και ευκινησία). Τα γόνατα είναι ελαφρά λυγισμένα και οι στάσεις δεν είναι ποτέ μεγάλες. (σύγκρινε με πρόσθια στάση, στάση αλόγου, κλπ). Εάν αμφιβάλλεις, παρατήρησε το άνοιγμα της στάσης στην εκκίνηση ενός σπριντερ, την θέση συσπείρωσης σε αιλουροειδή, κλπ.

-          Ο κορμός, η λεκάνη και τα πόδια διατηρούν λειτουργική αρμονία, συστρέφονται, κάμπτονται έτσι ώστε να ενισχύουν μια τεχνική, ενώ ταυτόχρονα είναι δυνατόν να συνεισφέρουν σε επιτάχυνση. Οι πυγμάχοι λειτουργούν ελεύθερα τον κορμό (σύγκρινε με kata όπου ο κορμός και το κεφάλι παραμένουν άκαμπτοι. Η ευκινησία μειώνεται, το κεφάλι έχει προβλέψιμη θέση δίνοντας στόχο, ενώ οι αποφυγές δυσχεραίνονται.

-          Στα kata, η ‘έκρηξη’ στις τεχνικές είναι προσαρμογή για να προστατεύονται οι αρθρώσεις όταν τα χέρια ή πόδια δεν βρίσκουν στόχο, αλλά τελειώνουν την τεχνική στον αέρα. Συνεχής επανάληψη αυτού του μοτίβου εμποδίζει την λειτουργική υπερέκταση των άκρων, μειώνει το βεληνεκές στα χτυπήματα του μαχητή ενώ δημιουργεί ψευδή εικόνα απόστασης σε εμπλοκή.

-          Η θέση των πελμάτων και ο τρόπος μετακίνησης που διδάσκεται στα kata δεν είναι δυνατόν να εξασφαλίσει ταχύτητα στις τεχνικές. Οποιαδήποτε επιτάχυνση στα kata πέραν του μετρίου είναι ανούσια αφού αλλάζει την αρχή κίνησης, άρα λογίζεται ως λάθος τεχνική.

-          Η στρατηγική της εμπλοκής δείχνει προβληματική. Αντιμετωπίζεις αντιπάλους σε τυποποιημένες γωνίες (μπρος, πίσω, 90΄αριστερά ή δεξιά), ενώ επιτίθεσαι κατά μέτωπον ως οδοστρωτήρας.

Συμπέρασμα: Η αυτούσια υιοθέτηση τεχνικών ή στρατηγικής από τα kata έχει σοβαρά μειονεκτήματα.

Το πιθανότερο λοιπόν είναι (εκτός εάν η παραδοσιακή τέχνη είναι απάτη) ότι τα kata δεν δημιουργήθηκαν εξ’αρχής για να χρησιμοποιηθούν αυτούσια.

Δείτε, για παράδειγμα, την παρουσίαση του δικού μας συστήματος, του shorin ryu. Η βασική στρατηγική του χαρακτηρίζεται από αποφυγή της επίθεσης (υπο γωνία αποφυγή) και χρησιμοποίησης της ορμής του αντιπάλου για τον έλεγχο ή εκτροπή του, ενώ εκτελούνται αστραπιαία πολλαπλά χτυπήματα σε ζωτικούς στόχους .

Παρ’όλα αυτά σε κανένα kata του συστήματος δεν ασκείται αυτή η στρατηγική.

Κατά την γνώμη μου, η σύλληψη και εκτέλεση των kata στο shorin ryu τουλάχιστον, παραπέμπει πχ στην κλασσική μουσική με τις κλίμακες μελέτης ή τον τρόπο εκμαθησης γραφής («να λολα, να ένα μήλο». Προσέξτε:Το να γράψεις σωστά τα γράμματα, στρογγυλά, μέσα στα περιθώρια είναι διαδικασία εκμάθησης βασικών αρχών και δεν σημαίνει ότι μετά από άριστη μελέτη είσαι επαρκής για συγγραφή λογοτεχνικού κειμένου,  δημοσιογραφικού άρθρου, κλπ).

Εαν οι παραπάνω συλλογισμοί στέκουν, τότε, ή οι παλιοί δάσκαλοι ψεύδονται, ή υπήρξαν ασκήσεις σε πιο προχωρημένο επίπεδο από τα kata, και οι οποίες καλλιεργούσαν αυτή την βασική τεχνοτροπία.

Πάντως, ακόμα και εάν δεν υπήρξαν, είναι μάλλον λογικό να δημιουργηθούν. Και αυτό γιατί η αποκωδικοποίηση των βασικών αρχών και μετατροπή τους σε ασκήσεις και εφαρμογές πιο κοντά στην πραγματικότητα, είναι δυνατόν να εξηγήσει τα, εκ πρώτης όψεως, χοντροειδή σφάλματα των kata.

Για παράδειγμα, η άκαμπτη θέση του κορμού και το ακίνητο κεφάλι σε μία πρόσθια στάση, ενώ πρακτικά έχει τα προβλήματα που αναφέρουμε παραπάνω, διδάσκει όμως τον μαχητή να επιτίθεται χωρίς να φέρνει μπροστά το πρόσωπο και να υποχωρεί με το κεφάλι μακριά από τον αντίπαλο (σς. Οι πυγμάχοι μαθαίνουν αυτή την αρχή βιωματικά, δηλ.με πονοκέφαλο), με μία προυπόθεση: η αρχή αυτή να μελετηθεί σε μια πιο προχωρημένη άσκηση από τα kata.

Λέω να σταματήσω εδώ. Κοίτα φίλε μου Θανάση πού μπλέκεις, εάν κάτσεις και σκεφτείς ελεύθερα χωρίς ‘απρέπειες’ και ‘λίστες υποχρεώσεων’, ή με άλλα λόγια, όταν τολμάς.